Çocuk ve Gençlerde Spor Öncesi Kalp Muayenesi
Çocuklarda Spor Öncesi Kalp Muayenesi
Spor Öncesi Kalp Muayenesi 1: Sporun Vücuda Etkileri ve Ani Ölümler
Spor öncesi kalp muayenesinin ya da bilinen adı ile spor raporunun neden önemli ve gerekli bir tedbir olduğunu anlamak için, sağlıklı kalma konusunda çok yararlı olan sporun bazı riskleri de beraberinde getirdiği unutulmamalıdır. Spor esnasında, fizik aktivitenin ağırlığına göre, vücudun oksijen ihtiyacı artmaktadır. Bu artan oksijen ihtiyacının karşılanması için kan basıncı, kalp hızı, kalbin kasılma gücü ve dolayısıyla kalbin pompaladığı kan miktarı artmaktadır. Spor ile kalbin artan bu iş yüküne, sağlıklı bireylerin vücudu ve kalbi uyum sağlamakta sıkıntı çekmez. Ancak çocukta daha önce belirti vermemiş bir kalp hastalığı varsa, spor sırasında ani ölüm riski artar.
Normal görünümlü sağlıklı bir bireyde, spor sırasında veya belirtilerin başlamasından itibaren bir saat içerisinde, herhangi bir travma olmaksızın ve beklenmedik bir şekilde gerçekleşen ölümler sporla ilişkili ani ölüm olarak adlandırılmaktadır. Ülkemizde sporla ilişkili ani ölüm sıklığı hakkında net bir veri bulunmamaktadır, ancak son yıllarda yaklaşık 130 sporcunun sporla ilişkili ani ölümü bildirilmiştir. Batı ülkelerinde yapılan araştırmalarda ise, yılda 100.000 sporcudan 2’sinin ani ölüm ile kaybedildiği rapor edilmiştir.
Genç sporcu ani ölümlerinin çoğu kalp yapısının doğuştan bozukluklarından kaynaklanmaktadır. Sıklık sırasına göre bu bozukluklar, kalp kasının aşırı kalınlaşması (hipertrofik kardiyomiyopati), koroner arterlerde yapısal farklılıklar ve kalp ritim bozukluklarıdır.
Ani ölüm açısından risk oluşturabilen yoğun egzersiz faaliyetleri, düzenli ve ölçülü bir şekilde yapıldığında kalp hastalıklarına bağlı ölüm ve hastalanma oranlarında anlamlı azalmaya sebep olmaktadır. Bu nedenle sağlık profesyonelleri egzersizin risklerini abartmamalıdır; çünkü sporun yararları büyük ölçüde risklerinden daha fazladır. Egzersizle ilişkili kalp olaylarına karşı en önemli savunma, düzenli fiziksel aktivite ile form tutmaktır. Çünkü ani ölüm, fiziksel olarak aktif çocuklardan ziyade, alışılmadık ağır fiziksel aktiviteyi gerçekleştiren en az aktif çocuklarda ortaya çıkmaktadır.
Spor Öncesi Kalp Muayenesi 2: Spor Öncesi Değerlendirmenin Önemi
Düzenli yarışmalara katılan sporcuların kendi yaş gruplarındaki normal bireylere göre yaklaşık 3 kat daha fazla ani ölüm riskiyle karşı karşıya oldukları bildirilmiştir. Bu artışın nedeni spora katılım değil, çoğunlukla altta yatan ve belirti vermeyen (sessiz) kalp hastalığının, yoğun antrenmanlarla ritim bozukluğuna yol açmasıdır. Bu sessiz hastalıkların çoğunun kalp kası hastalıkları (kardiyomiyopatiler), koroner arter bozuklukları veya anevrizmaları ya da kalp ritim bozuklukları olduğu bilinmektedir. Bu hastalıkları spora katılım öncesi sağlık değerlendirmeleri ile tanımak ve sporla ilişkili ani ölüm riskini en aza indirmek mümkündür.
Spora katılım öncesi doktora başvurularda, ülkemiz için kanunlar ve/veya alınmış genel kararlar doğrultusunda standart bir yaklaşım bulunmamaktadır. Buna rağmen kabul gören genel yaklaşım, spora başlamadan önce çocuğun ve ailesinin ayrıntılı tıbbi öyküsünün alınması, Çocuk Kardiyoloji Uzmanı tarafından muayenesinin yapılması ve uygun görülen kalp testlerinin planlanmasıdır. Böylece, sağlıklı olduğu gösterilen her çocuk, düzenli spor yapabilir. Kalp hastalığı tanısı konulan çocuklar da, Çocuk Kardiyoloji Uzmanı tarafından uygun görülen spor dallarından birisine güvenle yönlendirilebilir.
Başlangıç muayene ve testleri normal olup düzenli spor yapan çocuklar da, sonradan gelişebilecek hastalıklar açısından, yaptığı spor türüne göre belirlenen sıklıkta Çocuk Kardiyoloji Uzmanı tarafından kontrol edilmelidirler.
Spor Öncesi Kalp Muayenesi 3: Kalp Hastası Çocuklar ve Spor
Herhangi bir kalp hastalığı saptanan çocukların hemen hepsinin yapabileceği bir veya birkaç spor türü vardır. Kalp hastalığını sebep göstererek, bu çocukları yapabilecekleri spor dalından uzaklaştırmak çok hatalı bir davranış olur.
Akciğer atardamarı basıncını yükseltmeyen (pulmoner hipertansiyonu olmayan), kalp yetersizliğine yol açmayan ve dolaşım dengesini bozmayan kalp hastalığı olan çocukların egzersiz kapasiteleri genellikle normaldir ve spor yapabilirler.
Kalp kapaklarında ağır darlıkları, kalp kasında kalınlaşma veya işlev bozukluğu yapan kalp kası hastalıkları, kalp kası iltihapları, akciğer atardamarı basıncının arttığı hastalıkları, ameliyat sonrası ciddi sekeli ya da ciddi ritim bozukluğu olan çocuklar ise yarışmalı ve yoğun aktivite gerektiren sporlar yerine, Çocuk Kardiyoloji Uzmanının uygun gördüğü, okçuluk, golf veya atıcılık gibi hafif egzersiz ile yapılan sporlara yönlendirilmelidir.
Spor Öncesi Kalp Muayenesi 4: Spor Öncesi Değerlendirme Soruları
Spora katılım öncesi değerlendirmelerin en önemli bölümünün kişisel ve ailesel tıbbi geçmişin, özellikle kalp damar hastalıkları açısından sorgulanması olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle sorulması gereken temel sorular şöyle sıralanabilir:
- Ailede 50 yaşından önce kalp hastalığından ya da aniden ölen oldu mu?
- Ailede kalp kası hastalığı (kardiyomiyopati), koroner arter hastalığı, Marfan sendromu, uzun QT sendromu veya farklı bir ritim bozukluğu öyküsü var mı?
- Antrenman sırasında veya hemen sonrasında bayılma, baş dönmesi, nefes darlığı ya da göğüs ağrısı oldu mu?
- Antrenman sırasında arkadaşlarından daha çabuk mu yorulursun?
- Kalbinin çok hızlı veya normalden değişik attığını fark ettin mi?
- Kan basıncı yüksekliği (hipertansiyon) ve/veya kolesterol yüksekliği (hiperkolesterolemi) var mı?
- Doktor muayenesinde kalbinde farklı bir ses ya da üfürüm duyulduğu söylendi mi?
- Doktor tarafından tanısı konulmuş solunum sistemi bozukluğu, kansızlık, alerji, bağışıklık sistemi hastalığı veya bu sistemi baskılayıcı ilaç kullanımı, böbrek hastalığı, sindirim sistemi hastalığı ya da nörolojik bozukluk var mı?
Spor Öncesi Kalp Muayenesi 5: Spor Öncesi Gerekli Testler ve Spor Raporu
Ayrıntılı tıbbi öykü ve fizik muayeneden oluşan sporcu sağlık değerlendirmeleri ile sporla ilişkili ani ölüm riskini azaltmak mümkündür. Ancak bu riski daha da azaltmak için Çocuk Kardiyoloji Uzmanı tarafından yapılan elektrokardiyografi (EKG) ve ekokardiyografi (EKO) de değerlendirmeye eklenmelidir.
Elektrokardiyografi ve EKO gibi sık kullanılabilen testlerin dışında, egzersiz testi (eforlu EKG) daha çok 35 yaş üstü sporculara ve sempatik uyarıyla ritim bozukluğu ortaya çıkma olasılığı yüksek olan bireylere önerilmektedir. Ritim bozukluğu şüphesinde 24-72 saatlik EKG kaydı (Holter monitorizasyonu), kalp kası bozukluklarında kalbin manyetik rezonans görüntülemesi, koroner arter bozukluğu şüphesinde kalbin çok kesitli bilgisayarlı tomografisi ya da anjiyografi gibi daha ileri tetkikler yapılması gerekebilir.
Spor Öncesi Kalp Muayenesi 5: Sahaların Daha Güvenli Hale Getirilmesi
Ciddi maliyet teşkil etmeyen sporcu sağlık taramalarına ek olarak spor sahalarında alınacak önlemlerle ani ölüm riski belirgin oranda azaltılabilir. Bu amaçla, spor sahalarında acil durum planları yapılmış olmalı, ilk yardım konusunda deneyimli sağlık personeli ve donanımlı ambulans veya defibrilatör gibi acil durum ekipmanları hazır bulundurulmalıdır.
Sonuç olarak, spor sırasında ani ölümü engellemenin en iyi yolu, Çocuk Kardiyoloji Uzmanı tarafından kalp hastalığı açısından riskli çocukların önceden saptanması (birincil koruma) ve ani ölüm olayı geliştiğinde, defibrilatör gibi acil durum ekipmanları ile etkin bir canlandırma (ikincil koruma) yapılmasıdır. Bütün çocuk ve gençlerin bilimsel gelişmelerle güncellenen spor öncesi tarama programları ile değerlendirilmeleri gerekmektedir.
İletişim Bilgileri:
Çocuklarda Spor ve Kalp Sağlığı İle İlgili Her Türlü Soru İçin bize Ulaşın:
https://drosmanozdemir.com/bize-ulasin/
Doç Dr Osman Özdemir, Çocuk Kardiyoloji Uzmanı
Tel: +90 (312) 287 89 98
Adres: Kızılırmak Mahallesi 1450. Sokak, Ankara Ticaret Merkezi (ATM) A Blok Ofis No: 8 (2.kat) Çukurambar / ANKARA, 06510 Çankaya/Ankara
İlgili Linkler:
Bizi Sosyal Medyadan Takip Edin:
https://www.instagram.com/drosmanozdemir/