Çocuklarda Hipertansiyon
Çocuklarda Hipertansiyon Genel:
Çocuklarda hipertansiyon tanımı her ne kadar kulağa garip gelse de sanılan aksine hipertansiyon yalnızca yetişkinleri değil ergen, çocuk ve hatta bebekleri dahi ilgilendirebilen bir sağlık sorunu olabilmektedir. Günlük hayatta kan basıncı “tansiyon” ve kan basıncı yüksekliği “hipertansiyon” olarak adlandırılmaktadır. Çocukluklardaki hipertansiyon sıklığı (%1–2) yetişkinlere göre (%25–35) düşüktür. Ancak son yıllarda şişman ve hareketsiz çocuk sayısı ile hipertansiyon sıklığı da artmıştır. Dolayısıyla, hipertansiyon sadece yetişkinlerin değil çocukların da bir sorunudur. Bu nedenle, çocukların da kan basıncı ölçülmeli ve hipertansiyon tanısı açısından değerlendirmeleri yapılmalıdır.
Hangi çocukların tansiyonu ölçülmelidir?
- Üç yaşından büyük çocukların her muayenesinde kan basıncı ölçülmelidir.
- Üç yaşın altındaki çocuklarda ise erken doğum (prematürite), düşük doğum ağırlığı ya da yoğun bakım gerektiren yenidoğan hastalıkları, doğuştan kalp hastalığı, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, idrarda kan veya protein olması (hematüri ya da proteinüri), böbrek ve idrar yolu bozuklukları, organ veya kemik iliği nakli, kan basıncını yükselttiği bilinen ilaç kullanımı, hipertansiyon ile ilişkili sistemik hastalıklar, kafa içi basıncında yükselme ve aile öyküsünde doğuştan böbrek hastalığı (polikistik böbrek, sistinüri, ailesel nefrit) varlığında kan basıncı ölçülmelidir.
- Bunların dışında, ailesinde esansiyel hipertansiyon, şeker hastalığı, şişmanlık, uyku apnesi, kalp damar hastalıkları veya inme olması da çocuğun kan basıncı muayenesinin dikkatle yapılmasını gerektirmektedir.
Çocuklarda Hipertansiyonun Tanımı ve Türleri
Çocuklardaki kan basıncı düzeyleri yaş, vücut boyu ve cinsiyet ile değişkenlik gösterdiği için, yetişkinlerde olduğu gibi, tansiyon değerleri belirli bir değerin üzerindeki çocuklarda doğrudan yüksek tansiyon tanısı konulamamaktadır. Bu nedenle, en az üç farklı ölçümde, ortalama sistolik (halk dilinde “büyük”) ve/veya diastolik (halk dilinde “küçük”) kan basıncı değerlerinin, hastanın cinsiyet, yaş ve vücut boyuna göre düzenlenen tablolarda %95’ten daha yüksek olması bu çocuklarda hipertansiyon olarak tanımlanmaktadır.
Ölçülen ortalama değerlerin %90–95 arasında olması ise yüksek normal kan basıncı (prehipertansiyon) olarak kabul edilmektedir. Yetişkinlerde olduğu gibi, kan basıncı seviyeleri 120/80 mmHg’nın üzerinde olan ergenler de prehipertansiyonlu kabul edilmelidir. Yapılan çalışmalarda, yetişkin dönemde hipertansiyon gelişme riskinin, prehipertansiyonu olan çocuklarda, kan basıncı normal olanlara göre daha fazla olduğu gösterilmiştir.
Hastalarda ölçülen kan basıncı %95 değerinden 5 mmHg daha yüksekse belirgin hipertansiyon (evre 1 hipertansiyon) ve %99 değerinden 5 mmHg daha yüksekse ciddi hipertansiyon (evre 2 hipertansiyon) olarak tanımlanmaktadır.
Çocuklarda Tansiyon ölçümü nasıl yapılmalıdır?
Kan basıncının hatalı teknik ve cihazlarla ölçülmesi nedeniyle çocuklarda hipertansiyon tanısı sıklıkla hatalı olarak konulabilmektedir. Kan basıncı standart civalı sfigmomanometre, stetoskop ve sağ üst kol boyutuna uygun manşon ile ölçülmelidir. Manşonun en/boy oranı en azından 1:2 olmalıdır. Daha dar manşonla ölçülen kan basıncı daha yüksek ya da daha geniş manşonla ölçülen kan basıncı daha düşük bulunabilir. Kan basıncı ölçümleri en az 5 dakikalık dinlenme sonrası, kol kalp seviyesinde iken çocuklarda oturur, süt çocuklarında ise sırtüstü pozisyonda yatarken yapılmalıdır. Standart değerlendirmeler açısından tekrarlayan ölçümlerde sağ kol tercih edilmelidir. Stetoskopla ölçümün zor olduğu bebeklerde nabız tekniği ile de kan basıncı ölçülebilir.
Çocuklarda hipertansiyon tanısı için, erkek ve kız çocuklarda, 1–17 yaşlar arasındaki boy yüzdeliklerine göre, kan basıncının 50, 90, 95 ve 99. yüzdelik değerleri için hazırlanan tablolar kullanılmaktadır. Bir yaşından küçük bebeklerde ise sistolik kan basıncının değerlendirilmesi hipertansiyon tanısı için yeterlidir. Sistolik kan basıncı yaşamın ilk haftasında günde, ardından ilk 6 hafta boyunca haftada 1–2 mmHg artış gösterir. Bir günlük yenidoğanda ortalama sistolik kan basıncı 70 mmHg’dır ve 1 aylıkken 85 mmHg’ya yükselir.
Çocuklarda Beyaz Önlük Hipertansiyonu ve Ayaktan Kan Basıncı İzlemi
Bazı çocuklarda hastanede ve/veya sağlık çalışanı tarafından ölçüm yapılması geçici bir stres yanıtına ve böylece kan basıncında yükselmeye neden olabilir. Bu durum “beyaz önlük (white coat) hipertansiyonu” olarak adlandırılır. Bu olay birçok hastanın yanlışlıkla hipertansiyon tanısı almasına, gereksiz tetkikler yapılmasına ve/veya ilaçlar verilmesine neden olur. Ayaktan kan basıncı izlemi ile beyaz önlük hipertansiyonu saptanabilir. Bu yöntem ile hastanın kendi yaşam ortamında 24 saat boyunca (gündüz 20 dakikada, gece 30 dakikada bir) kan basıncı ölçülebilir. Böylece tansiyondaki değişimler, hastanın gün içerisinde ne kadar yüksek kan basınçlı kaldığı, uykuda kaydedilen değerlerin ayaktaki değerlere göre yeterince azalıp azalmadığı (normalde bu azalma %10-15’tir) belirlenebilir. Ayrıca bu tetkik yardımıyla hipertansiyon tanısı olan çocuklarda, tedavinin etkinliği, ilaç direnci ve hedef organ hasarının varlığı değerlendirilebilir.
Çocuklarda Hipertansiyon ’un Sınıflandırılması
- Herhangi bir sebebin gösterilemediği esansiyel (birincil) hipertansiyon ve
- Bir bozukluğa bağlı ortaya çıkan ikincil hipertansiyon.
Çocuklarda Esansiyel (Birincil) Hipertansiyon
Büyük çocuklar ve genç yetişkinlerde kan basıncı yüksekliğinin en sık sebebidir. Esansiyel hipertansiyon sıklıkla ailede hipertansiyon veya kalp damar hastalıkları öyküsü ile ilişkilidir. Esansiyel hipertansiyonlu hastaların yaklaşık yarısı tuza duyarlılık gösterir ve şişmandır. Şişmanlığın yüksek sodyum alımı ve insülin direnci yoluyla kan basıncı artışına katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
Metabolik sendrom olarak da bilinen hipertansiyon, şişmanlık, kan yağ düzeylerinin yüksek olması (hiperlipidemi) ve şeker hastalığı (tip 2 diyabet) birlikteliği, uzun dönemde kalp damar hastalıklarının gelişmesine neden olmaktadır. Bu nedenle hipertansiyona neden olan bir bozukluk saptanmasa bile çocukların kan basıncı normal düzeylerde tutulmalıdır.
Çocuklarda İkincil Hipertansiyon
Çocuklarda daha sık görülen ikincil hipertansiyonun %60–80’inin böbrek hastalıkları, %5–25’inin böbrek damar hastalıkları ve aort koarktasyonundan kaynaklandığı bilinmektedir. Daha küçük çocuklarda ve ciddi hipertansiyonu olan hastalarda genellikle altta yatan bir neden bulunmaktadır.
Çocuklarda Hipertansiyon ‘un Yaşa Göre Değişim Nedenleri
- Doğuştan böbrek hastalıkları veya kalp damar sistemi ile ilgili bozukluklar süt çocukları ve küçük çocuklarda hipertansiyon ‘un başta gelen nedenidir.
- Daha büyük çocuklarda idrarın geriye kaçmasına bağlı böbrek bozuklukları (reflü nefropatisi) ve kronik glomerülonefritler gibi böbrek hastalıkları ön plandadır.
- Çocuk ve ergenlerdeki esansiyel hipertansiyon sıklığı yetişkinlerden daha düşük olmasına rağmen, ergenlik çağındaki kan basıncı yüksekliğinin en sık nedeni esansiyel hipertansiyondur.
İletişim Bilgileri:
Bebek ve Çocuklarda Hipertansiyon İle İlgili Her Türlü Soru İçin bize Ulaşın:
https://drosmanozdemir.com/bize-ulasin/
Doç Dr Osman Özdemir, Çocuk Kardiyoloji Uzmanı
Tel: +90 (312) 287 89 98
Adres: Kızılırmak Mahallesi 1450. Sokak, Ankara Ticaret Merkezi (ATM) A Blok Ofis No: 8 (2.kat) Çukurambar / ANKARA, 06510 Çankaya/Ankara
İlgili Linkler:
Çocuk Kalp Hastalıkları İle İlgili Daha Geniş Bilgi İçin:
https://drosmanozdemir.com/konu/cocuk-kardiyoloji/
Bizi Sosyal Medyadan Takip Edin:
https://www.instagram.com/drosmanozdemir/