Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi
Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi
Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi 1: Kan Basıncı Yüksekliğine Bağlı Şikâyetler ve Hipertansiyon Tanısı ve Belirtileri
Çocuklarda hipertansiyon tedavisi, belirtiler ve tanı ile başlayan bir süreçtir ancak; çocuklarda hipertansiyon genellikle bir yakınmaya neden olmaz ve böyle bir problem genellikle rutin kan basıncı ölçümünde saptanır. Ciddi hipertansiyonu olan çocuklarda ise baş ağrısı, baş dönmesi, görme bozukluğu, burun kanaması, bulantı ve kusma ya da kişilik değişiklikleri gibi yüksek kan basıncı belirtileri görülebilir. Hipertansiyon acili olarak tanımlanan, konvulzyon (havale), inme (felç), fokal defisitler (bölgesel işlev bozuklukları), kalp yetersizliği ve akut böbrek yetmezliği gibi yaşamı tehdit eden bulgular ise başlangıçta nadirdir.
Kan basıncı ölçümleri sürekli %95’in üzerinde olan bütün çocuklar tam olarak değerlendirilmelidir. Bu inceleme, evre 1 hipertansiyonlu çocuklarda bir ay, evre 2 hipertansiyonlu hastalarda ise bir hafta içinde tamamlanmalı ve tedavileri düzenlenmelidir. İleriki yaşlarda hipertansiyon olma risklerinin arttığı bilinen, kan basıncı ölçümleri %90–95 arasında olan çocuklar tetkik edilmese dahi kan basıncı ölçümleri ile yakından izlenmelidir.
Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi 2: Hipertansiyonu Saptanan Çocukta Yapılması Gereken Tetkikler
Çocuklarda hipertansiyon tedavisi sürecinde tetkikler belirtiler sonra, ikinci aşamada yer alır. Başlangıç testleri, ikincil hipertansiyonun en sık görülen nedenlerine (böbrek dokusu ve damarlarının hastalıkları ile aort koarktasyonu) yönelik olmalıdır. Bu amaçla idrar incelemesi, idrar kültürü, tam kan sayımı, serum elektrolitleri, kan üre azotu, kreatinin ve ürik asit seviyeleri ile elektrokardiyografi (EKG), akciğer röntgeni, böbrek ultrasonografisi ve mümkünse ekokardiyografi (EKO) yapılmalıdır.
Esansiyel (birincil) hipertansiyon düşünülen şişman ergenlerde açlık kan şekeri, insülin ve yağ paneline de bakılmalıdır. Kan basıncı yüksekliği hafif olan ergenlerin ailesinde de esansiyel (birincil) hipertansiyon varsa, tanı muhtemelen esansiyel hipertansiyon olacağı için, ileri testleri yapmaya gerek yoktur.
Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi 3: Hipertansiyona Bağlı Hedef Organ Hasarı
Yapılacak ileri testlerle hedef organ hasarının belirlenmesi önemlidir. Ekokardiyografi ve retinal göz muayenesi kan basıncı %90’ın üzerinde olan şeker ve böbrek hastalarında veya %95’in üzerinde olan bütün çocuklarda yapılmalıdır.
Ekokardiyografi, kalbe bağlı nedenlerin taranmasında ve hedef organ hasarının genişliğinin belirlenmesinde kullanılır. Sol karıncık kasında kalınlaşma (sol ventriküler hipertrofi) en belirgin hedef ogan hasarıdır ve hem takip, hem de tedaviyi gerektiren bir göstergedir.
Yetişkinlere göre daha az retinal değişiklikler gözlenmesine rağmen hipertansiyonu olan çocuklarda göz dibi incelemesi kan basıncı yüksekliğinin uzun süreli etkilerini ortaya koymada yardımcıdır.
İdrarda protein atılımı, esansiyel hipertansiyonlu hastalarda erken kalp ve böbrek hasarının belirlenmesinde oldukça önemlidir.
Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi 4: Çocuk Hipertansiyonu Tedavi Yaklaşımları
Amaç kan basıncını %95’in altına indirmek ve devam eden hipertansiyonun uzun dönem etkilerinden hastayı korumaktır.
1-İlaç dışı yaklaşımlar:
- Başlangıç tedavisi ilaç dışı yaklaşımlar şeklinde olmalıdır. Hipertansiyonu olan çocuğun yaşam tarzının değiştirilmesi ve hareketin arttırılması hem kan basıncı, hem de sağlığı üzerine faydalı etkiler sağlar. Sıklıkla yaşam boyu izlem ve tedavi gerekeceğinden hasta ve ailesi bu konuda bilgilendirilmeli ve tedaviye uyum açısından uyarılmalıdır.
- Yağdan fakir, sebze ve meyveden zengin besinler genel olarak tuz alımını azaltır ve tartı kaybına ek yararlar sağlar. Vücut kitle indeksinde %10’luk azalma ile kan basıncında 8–12 mmHg’lık düşme olabileceği gösterilmiştir. Her hastada tuz kısıtlamasının faydaları açıkça gösterilememesine rağmen, bu çocuklara en azından yemeklere tuz eklenmemesi önerilir.
- Çocukların tercih ettikleri telefon, tablet, bilgisayar ve video oyunları gibi hareketsiz oyunlar günde iki saatin altına indirilmelidir.
- Haftada 3–4 defa zirve kalp hızının %60–85’ine ulaşan bir düzeyde aerobik egzersizlerin (hızlı yürüme, bisiklete binme ve yüzme gibi) yapılması önerilmelidir.
- Ağırlık kaldırma gibi egzersizler kan basıncında ani yükselmelere yol açtığından hipertansiyon kontrol altına alınmadan yapılmamalıdır.
- Ciddi hipertansiyonu olan hastalarda kan basıncı kontrol altına alınıncaya ve hedef organ hasarının olmadığı gösterilinceye kadar yarışmalı sporlar da yapılmamalıdır.
- Varsa sigara ve ilaç bağımlılığı kesinlikle önlenmelidir.
2-İlaç tedavisi:
İlaç tedavisinde de hedef hastanın kan basıncını %95’in altına indirmektir. Ancak kronik böbrek hastalığı, şeker hastalığı ve hipertansiyona bağlı hedef organ hasarı varsa kan basıncını %90’ın altına indirmek amaçlanır.
Çocuklarda hipertansiyon tedavisi için kullanılan ilaç sınıfları; vazodilatörler (damar genişleticiler), b-blokörler ve diüretiklerdir (idrar söktürücüler). İlaç tedavisine daima tek ilaçla ve en az dozda başlanmalı, etki sağlanıncaya kadar ilaç en üst doza çıkılmalı, yeterli etki sağlanamadığı veya ilacın yan etkileri görüldüğü takdirde başka sınıftan ikinci bir ilaç eklenmelidir. İkili veya üçlü ilaç ile tedaviye rağmen kontrol altına alınamayan kan basıncı varsa ikincil hipertansiyon açısından hasta tekrar değerlendirilmelidir. Çünkü ikincil hipertansiyonun tedavisi altta yatan hastalığın ortadan kaldırılması ile mümkün olabilir.
Çocuklarda kan basıncı yüksekliği için ilaç başlama gereklilikleri şunlardır:
- Şikâyete neden olan hipertansiyon,
- İkincil hipertansiyon,
- Ailede hipertansiyonun erken komplikasyonlarının olması,
- Hipertansiyona bağlı hedef organ (kalp, göz, böbrek) hasarının gösterilmesi,
- Şişmanlık, kan yağ düzeylerinin yüksek olması (hiperlipidemi) ve şeker hastalığı (tip 2 diyabet) gibi diğer koroner arter hastalığı risk faktörlerinin varlığı,
- Tip 1 diyabet ve
- İlaç dışı önlemlere rağmen kronik hipertansiyon olmasıdır.
3-Cerrahi tedavi:
Hipertansiyona neden olan aort koarktasyonu, böbrek damar hastalıkları, feokromositoma, nöroblastoma ve jukstaglomeruler hücre tümörü cerrahi olarak başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
4-Hipertansif kriz ve tedavisi:
Hipertansif kriz, ciddi hipertansiyon (sistolik kan basıncının 180 mmHg veya diastolik kan basıncının 110 mmHg’dan fazla olması) ya da hızla yükselen kan basıncı, nörolojik belirtiler-hipertansif ensefalopati (ciddi baş ağrısı, kusma, huzursuzluk, cevapsızlık, havale, papil ödemi, retinal kanama), kalp yetersizliği, akciğer ödemi veya böbrek kanlanmasında bozulma olmasıdır. Hipertansif krizde kan basıncını düşürmek için etkili hipertansiyon ilaçları damar yolundan ve hızla verilir.
İletişim Bilgileri:
Bebek ve Çocuklarda Hipertansiyon Tedavisi İle İlgili Her Türlü Soru İçin bize Ulaşın:
https://drosmanozdemir.com/bize-ulasin/
Doç Dr Osman Özdemir, Çocuk Kardiyoloji Uzmanı
Tel: +90 (312) 287 89 98
Adres: Kızılırmak Mahallesi 1450. Sokak, Ankara Ticaret Merkezi (ATM) A Blok Ofis No: 8 (2.kat) Çukurambar / ANKARA, 06510 Çankaya/Ankara
İlgili Linkler:
Çocuk Kalp Hastalıkları İle İlgili Daha Geniş Bilgi İçin:
https://drosmanozdemir.com/konu/cocuk-kardiyoloji/
Bizi Sosyal Medyadan Takip Edin:
https://www.instagram.com/drosmanozdemir/